1. Quyền lập di chúc của người không biết chữ
Việc lập di chúc là quyền của người lập di chúc trong việc quyết định tài sản của mình sẽ được chuyển quyền cho ai sau khi mình chết đi, cũng như những người có quyền hưởng thừa kế. Và về nguyên tắc, cứ có tài sản thì cá nhân được quyền định đoạt nó.
Người không biết chữ được lập di chúc nếu đáp ứng được các điều kiện theo quy định của Bộ luật dân sự 2015.
Di chúc được hiểu là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển giao tài sản của mình cho người khác sau khi qua đời. Như vậy, bản chất di chúc là hình thức thể hiện quyền định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi qua đời.
Do đó bất kỳ ai dù là cá nhân có sức khỏe tốt, là người bị hạn chế năng lực thể chất, là người không biết chữ đều có quyền được lập di chúc để định đoạt tài sản riêng của mình sau khi qua đời. Tuy nhiên, mỗi đối tượng khác nhau lại có những yêu cầu riêng đối với bản di chúc được lập.
2. Di chúc củangười không biết chữ được lập thành văn bản và được công chứng/chứng thực:
Khoản 3 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 quy định di chúc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
Điều này có nghĩa rằng, người không biết chữ cần tìm người làm chứng cho di chúc mình muốn lập. Phải có ít nhất 02 người làm chứng không là người thừa kế của người lập di chúc, không liên quan đến nội dung di chúc và cũng không phải là người chưa thành niên hay là người mất/khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi (Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015).
Đồng thời, người lập di chúc phải liên hệ với cơ quan, tổ chức, đơn vị có chức năng công chứng/chứng thực để thực hiện việc lập di chúc. Một số cơ quan, đơn vị, tổ chức có chức năng công chứng/chứng thực di chúc như: Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người lập di chúc sinh sống, văn phòng công chứng, phòng công chứng...
Thủ tục lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng và được công chứng/chứng của người không biết chữ được thực hiện theo Điều 634, Điều 636 Bộ luật Dân sự 2015, Điều 56 Luật Công chứng 2014 như sau:
- Người lập di chúc nhờ người khác đánh máy hoặc viết tay nội dung di chúc và phải có ít nhất 02 người làm chứng cho việc lập di chúc;
- Người lập di chúc thực hiện điểm chỉ vào bản di chúc đã được lập trước mặt hai người làm chứng. Người làm chứng xác nhận điểm chỉ của người lập di chúc;
- Hai người làm chứng phải ký làm chứng vào bản di chúc trước mặt công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân xã;
- Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực chứng nhận bản di chúc.
Như vậy, người lập di chúc mà không biết chữ thì pháp luật cho phép thực hiện việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng và có công chứng hoặc chứng thực. Đây cũng là hình thức di chúc bằng văn bản duy nhất pháp luật cho phép người không biết chữ được lựa chọn.
3. Di chúc củangười không biết chữ được lập là di chúc miệng
Điều kiện để người không biết chữ được lập di chúc miệng được là khi người lập di chúc bị cái chết đe dọa và không thể thực hiện việc lập di chúc bằng văn bản (Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015). Vậy nên, nếu người lập di chúc ở trạng thái sức khỏe bình thường, vẫn có điều kiện để lập di chúc bằng văn bản thì không được phép lập di chúc miệng.
Ngoài ra, di chúc miệng của người không biết chữ lập hợp pháp nếu thỏa mãn các quy định tại khoản 1 và khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015:
- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
- Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội;
- Người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng;
- Ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ;
- Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Do vậy, nếu thuộc trường hợp được lập di chúc miệng thì người không biết chữ cần phải đảm bảo bản di chúc của mình thỏa mãn các điều kiện để được hợp pháp theo các quy định đã nêu ở trên.
Dựa theo các căn cứ pháp lý như trên, trong điều kiện sức khỏe, tinh thần bình thường, pháp luật cho phép người không biết chữ thực hiện lập di chúc có người làm chứng và có công chứng/chứng thực. Họ chỉ có thể lập di chúc miệng trong điều kiện bị đe dọa bởi cái chết và không thể thực hiện việc lập di chúc bằng văn bản.
4. Yêu cầu đối với bản di chúc do người không biết chữ lập.
- Thứ nhất, yêu cầu về sức khỏe đối với người lập di chúc: Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc, không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép. Đây là điều kiện bắt buộc đối với tất cả các trường hợp lập di chúc. Pháp luật dân sự quy định như trên nhằm đảm bảo quyền tự do định đoạt phân chia di sản thừa kế của người để lại di sản thừa kế tránh các trường hợp bị ép buộc, đe dọa.
- Thứ hai, yêu cầu về nội dung di chúc: Nội dung di chúc không trái pháp luật; đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
- Thứ ba, yêu cầu về cách thức lập di chúc: Di chúc do người không biết chữ lập sẽ phải được người làm chứng ghi lại bằng văn bản và phải được công chứng hoặc chứng thực.
Ba điều kiện nêu trên là ba điều kiện bắt buộc phải đáp đáp ứng của một bản di chúc do người không biết chữ lập; nếu như thiếu một trong ba điều kiện nêu trên thì bản di chúc đó không có giá trị về mặt pháp lý. Khi người không biết chữ mất; chia di sản thừa kế sẽ được phân chia thừa kế theo pháp luật.
Trên đây là chia sẻ của luật sư về vấn đề “ người không biết chữu có thể lập di chúc được được không”. Hy vọng sẽ giúp quý vị và các bạn hiểu rõ hơn các quy định pháp luật về vấn đề này.
Quý vị và các bạn cần tư vấn, soạn thảo di chúc, phân chia di sản thừa kế, khai nhận di sản thừa kế, giải quyết tranh chấp thừa kế, vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin sau:
CÔNG TY LUẬT NHÂN HOÀ
Địa chỉ: 2 Hiệp Bình, phường Hiệp Bình Phước, Tp. Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh
Hotline: 0915.27.05.27
Email: luatsunhanhoa@gmail.com
Trân trọng!